بهکاد

انواع فرش دستباف از نظر خاستگاه

بدون شک یکی از مهم‌ترین انواع فرش‌های دستباف از نوع خاستگاه بافندگی آن است. هر شهری از ایران عزیزمان بافندگانی ماهر و چیره دست دارد که فرش‌ها را طبق آداب و رسوم آن منطقه می‌بافد. معمولا فرش‌های هر استان از نظر ویژگی متفاوت هستند و هریک خواص و زیبایی خاص خود را دارند.

در ایران استان‌هایی مانند تبریز، اصفهان، کاشان، قم، بندر ترکمن، ارومیه، اردبیل، چهارمحال و بختیاری، کرمان وهمدان بیشترین بافندگان را دارند و فروش فرش دستباف در این استان‌ها نیز زیاد است. البته که فرش‌های تبریز، اصفهان، کاشان و قم از نظر سهم بازار و میزان صادرات در جایگاه بالایی قرار دارند.

معمولا فرش‌های مختلف هر خاستگاه در ایران از نظر ظرافت، رنگبندی، نقش و نگار و استحکام با یکدیگر تفاوت‌هایی دارند. برای مثال فرش‌های تبریز،‌ارومیه، اردبیل و کرمان از نظر استحکام و راحتی جزء محبوب‌ترین‌ها هستند. همچنین فرش‌های بافته شده در استان قم و کاشان دارای رنگ‌بندی خاص و طیف رنگی پویا‌تری دارند. فرش‌های اصفهان و قم نیز جزء فرش‌های با ظرافت بسیار بالا در میان فرش‌های ایرانی هستند. همچنین فرش‌های بندر ترکمن از نظر استحکام و طرح‌های بومی بسیار منحصربفرد هستند.

 انواع فرش دستباف از نظر طرح و نقش

فرش‌های دستباف از دیرباز تا کنون در ایران از اصول و قواعدی در نقش و نگار خود استفاده می‌کنند. این اصول شامل استفاده از نقش و نگاری اصیل و ایرانی است. از زمان صفویان نقش و نگار اسلیمی جلوه‌ای ویژه به نقش و نگار ایرانی بخشیده است.

نقش و نگار فرش‌ دستباف ایرانی در سراسر دنیا جزء نقوش برتر و معیار هستند به‌طوری که حتی دیگر‌کشور‌های بافنده فرش دستباف از طرح‌های ایرانی برای بافت استفاده می‌کنند.

از مشهور‌ترین طرح‌بندی فرش‌های دستباف ایرانی می‌توانیم به تلفیقی و اسلیمی اشاره کنیم که در این طرح بیشتر از گل‌های شاه عباسی و بته‌جقه استفاده شده است. همچنین در سایر طرح‌های می‌توانیم به طرح‌های هندسی و فرنگی نیز اشاره کنیم که از نظر قدمت امروزی‌تر هستند.

در بین فرش‌های دستباف یکی از ارزشمند‌ترین و همچنین گران‌ترین آن‌ها، فرش‌هایی با نقش و نگار شکارگاهی و جلوه اساطیر هستند. زیرا در بافت این فرش‌های از شمایل و جزئیات انسان استفاده شده است؛ این عامل بر ارزش و اصالت این طرح‌ افزوده است.

 انواع فرش دستبافت از نظر فنّ بافت

یکی از مهم‌ترین مسائل در طبقه بندی‌ فرش‌های دستباف نوع فن بافندگی‌ای است که در بافت آن‌ها استفاده شده است. به طور‌کلی هر استان و منطقه‌ای ممکن است فن مخصوص به خاستگاه خود را داشته باشد. در ایران دو نوع فن بافت گره ترکی و گره فارسی بسیار مشهور و پر استفاده هستند. هریک از این فنون باعث ایجاد فرش‌های با ویژگی منحصربفرد خواهند شد.

گره ترکی

این فن بافندگی که توسط بزرگان فرش دستباف تبریزی مورد استفاده قرار می‌گیرد به این صورت است که نخ از روی ۲ تار قالی و از کنار آن‌ها یک دور به عقب می‌رود و سپس از درون تار‌ها به جلو باز می‌گردد و گره می‌خورد. فرش‌هایی که از این طریق بافته شده باشند به دلیل تراکم بسیار بالا، عمر طولانی‌تری دارند و کمتر نخ‌نما خواهند شد. همچنین این فرش‌ها در طول زمان با پاخوردگی به زیباتر خواهند شد. این شیوه گره که سر منشاء تبریزی دارد در سایر استان‌ها نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

گره فارسی

فن گره دو پوده یا گره فارسی بیشتر در استان اصفهان و شهرستان نائین مورد استفاده بافندگان قرار می‌گیرد. از ویژگی‌های این فن می‌توانیم به بافت فرش‌هایی اشاره کنیم که دارای ظرافت بسیار زیاد هستند. از این رو فرش‌های اصفهان و نائین از نظر زیبایی شناختی بسیار ظریف و جذاب هستند. البته قوام فرش‌های گره فارسی نسبت به گره ترکی کمتر است اما دارای ظرافت بیشتری نیز هستند.

انواع فرش دستباف از نظر رنگ

فرش‌های دستباف امروزه از نظر فن رنگرزی در دو گروه رنگ مصنوعی و رنگ طبیعی طبقه بندی شده‌اند که هریک دارای مزایا و معایب خاص خود نیز هستند.

رنگ مصنوعی فرش دستباف

امروزه به دلیل پیشرفت تکنولوژی، کمبود رنگ‌های طبیعی و صرفه اقتصادی؛ برخی تولید کنندگان از رنگی‌های مصنوعی و صنعتی استفاده می‌کنند. استفاده از این رنگ‌ها می‌تواند قیمت تمام شده فرش دستباف را بکاهد. همچنین از دیگر ویژگی‌های این رنگ‌های صنعتی می‌توانیم به پایداری بیشتر این رنگ‌ها نسبت به رنگ‌های طبیعی اشاره کنیم. البته برخی از دوستداران فرش دستباف معتقد هستند که استفاده از رنگ‌های مصنوعی باعث کاهش اصالت و ارزش فرهنگی آن‌ها خواهد شد که نظر درستی نیز دارند.

رنگ طبیعی در فرش دستباف

فرش‌های دستبافی که از رنگ‌های طبیعی در بافت آن‌ها استفاده شده باشد قطعا دارای اصالت و فرهنگ غنی‌تری هستند . این رنگ‌های طبیعی همواره بسیار پرطرفدار بوده‌اند. البته این رنگ‌ها در مقایسه به رنگ‌های شیمایی گرا‌ن‌تر هستند و همچنین ثبات رنگی کمتری دارند. اما با توجه به تمام ارگانیک بودن، این فرش‌ها خاصیت حساسیت‌زایی کمتری‌ دارند و حامی محیط زیست نیز هستند.

طبقه بندی فرش دستباف از نظر جنس الیاف

یکی از نکات مهم و دسته‌بندی‌های اساسی فرش‌های دستباف، نوع الیاف استفاده شده در این تولید این فرش‌ها است. بافندگان عموما در تولید فرش‌های دستباف از الیاف طبیعی و محلی استفاده می‌کنند. هر منطقه مطابق با آب و هوا و نژاد حیوانات دارای الیافی با خصوصیات منحصربفرد خود است.

در تولید این فرش‌ها؛ پنبه، پشم، کرک، ابریشم بسیار پر کاربرد و مشهور هستند. برخی در تولید این فرش‌ها از ترکیب این الیاف در تار و پود فرش‌ها استفاده می‌کنند و برخی دیگر تنها از یک الیاف در بافت‌ فرش‌های استفاده می‌کنند.

معمولا فرش‌هایی که به ابریشم بافته شده باشد از نظر قیمتی گران‌تر خواهند بود. این به دلیل سختی بافت ابریشم و همچنین تراکم بالا و قیمت الیاف ابریشم است. همچنین در الیاف پشم طبیعی به دلیل خواص فراوان جزء محبوب‌ترین الیاف در میان فرش‌های دستباف هستند. در میان این الیاف پشم ماکویی از شهرت بسیاری در میان مردم برخوردار است؛ علت این امر استحکام و کیفیت بالای پشم ماکویی نسبت به سایرین است.

انواع اشکال فرش‌ های دستباف

یکی دیگر از انواع فرش دستباف مربوط به شکل‌های مختلف آن مانند قالی، کناره، پادری و … است که در بازار وجود دارد.

قالی دستباف

یکی از پر استفاده‌ترین شکل‌ها در میان فرش‌های دستباف نوع قالی آن‌ها است. به طور کلی به فرش‌هایی که ابعاد ۲ x ۳ ، ۵.۲ x ۵.۳ ، ۳ x ۴ و ۶ x ۴ هستند قالی می‌گویند. قالی‌ها عموما در مرکز منازل و به صورت فرش اصلی نمایان هستند.

قالیچه دستباف

به دستباف‌های کوچکتر از قالی، قالیچه می‌گویند. همچنین قالیچه‌ها باید ابعادی کمتر از ۴ متر مربع دارند. معمول قالیچه‌ها در نام‌های سجاده‌ای و پرده ای تقسیم بندی شده‌اند.

کناره دستباف

به فرش‌هایی که در راهرو‌ها از آن‌ها استفاده می‌کنند، کناره می‌گویند. کنار‌های ابعاد گوناگونی دارند اما از نظر استاندارد باید عرض بین نیم تا حدود یک متری داشته باشند.

پادری دستبافت

قالیچه‌های بسیار کوچکی که برای ورودی درب داخلی اتاق و درب منزل مورد استفاده قرار می‌گیرند پادری نام دارند. پادری‌ها با توجه به اندازه کوچک ارزان‌تر از سایر فرش‌های دستباف هستند.

تابلو فرش دستباف

زیبایی و ظرافت فرش دستباف ایرانی به حدی است که برخی از آن برای زینت بخشیدن به دیوار‌های منازل خود استفاده می‌کنند. تابلو فرش‌ها ابعاد گوناگونی دارند و به صورت قاب شده در منازل مورد استفاده هستند. طرح تابلو فرش‌ها معمولا به صورت منظره و طرح شکارگاهی هستند.

پشتی دستبافت

فرش‌های دستباف علاوه بر ویژگی کف پوش بودن می‌توانند در حالات گوناگونی مورد استفاده قرار بگیرند. پشتی‌ها که در گذشته کارایی مبل امروزی را داشتند که به‌صورت نشیمن و تکیه گاه مورد استفاده قرار می‌گرفتند. اما امروزه پشتی‌ها کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرند و بیشتر جنبه زینتی دارند. اما در بعضی نقاط همچنان پشتی به عنوان مبلمان اصلی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

انواع دیگر فرش دستباف در ابعاد کوچک

به فرش‌های دستبافی که در ابعاد کوچکتر و به منظور طراحی داخلی و پر کردن فضا‌های خالی استفاده شوند در دسته بندی زیر قرار می‌گیرند.

●        ذرع و نیم: عرض ۱ تا ۱.۲۰ متر و طول ۱.۵۰ تا ۱.۷۰ متر

●        دو ذرع: عرض ۱۳۰ تا ۱۴۰ سانت و طول ۲ تا ۲.۱۰ متر

●         ذرع و چارک: عرض ۷۵ تا ۸۰ سانت و طول ۱.۲۵ و ۱.۳۵ متر

خرید فرش های دستباف

فرش‌های دستباف انواع گوناگونی دارند که در خرید باید آن‌ها را مورد بررسی قرار داد. همچنین این دسته بندی‌ها در ارزش مالی و اصالت فرش‌های دستباف بسیار تاثیر گذار هستند. همواره برای خرید فرش‌های دستباف به مراکز معتبر و با سابقه مراجعه کنید.